Liesveltbijbel

1534

De Delftse Bijbel uit 1477 staat bekend als de eerste gedrukte Nederlandstalige bijbel, maar bevat echter niet de complete Bijbel. Deze vertaling, die teruggaat op die van de Hernse Bijbel uit de jaren 1360-83, bestaat alleen uit het Oude Testament. De Liesveltbijbel uit 1526 is in ieder geval de eerste volledige Nederlandstalige foliobijbel uit de vroegmoderne periode.

Jacob van Liesvelt gaf vanaf 1526 tot 1542 zes drukken uit van zijn Liesveltbijbel (naast aparte edities met het Nieuwe Testament). Voor de vertaling baseerde hij zich (grotendeels) op de vertaling die Maarten Luther maakte. Bijbelvertalingen gebeurden eerder op basis van de Vulgaat, Luther greep echter als eerste terug naar de grondtekst en vertaalde vanuit het Hebreeuws en Grieks naar het Vroegnieuwhoogduits.

De verschillende uitgaven kregen geleidelijk aan een steeds meer reformatorisch karakter. In de eerste druk werd het Nieuwe Testament geheel vertaald vanuit Luther, voor het Oude Testament baseerde Van Liesvelt zich ook op eerdere vertalingen die nog op de Vulgaat teruggingen. Voor de nieuwe drukken werd het Oude Testament steeds aangepast aan de gedeelten van Luther die stelselmatig op de markt kwamen.

Aan de editie uit 1542 werden ook kanttekeningen toegevoegd die ontleend waren aan Luther, tot grote ergernis van de kerkelijke instanties. Van Liesvelt kwam herhaaldelijk met het gerecht in aanraking. In 1545 werd hij veroordeeld wegens het uitgeven van drukwerk zonder hiervoor de noodzakelijke toelatingen te hebben ontvangen en hij werd onthoofd. In welke mate zijn bijbel uit 1542 hierbij in het geding was, blijft bron van discussie. In 1546 belandden de (meeste) Bijbeledities van Van Liesvelt op de index van door de Kerk verboden boeken.